Chứng khoán phái sinh (CKPS) là một loại công cụ tài chính được xác định thông qua một hợp đồng, trong đó giá trị của nó phụ thuộc vào giá trị của một hoặc nhiều tài sản cơ sở. Hợp đồng CKPS xác định quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan đối với việc thanh toán tiền và chuyển giao số lượng tài sản cơ sở tại một thời điểm trong tương lai, với giá nhất định được thỏa thuận trước đó. Tài sản cơ sở của CKPS có thể là chứng khoán, chỉ số chứng khoán hoặc tài sản khác như thực phẩm, nông sản, kim loại, v.v.
Chứng khoán phái sinh bao gồm 4 loại chính:
- Hợp đồng kỳ hạn: là thỏa thuận giữa hai bên để mua bán tài sản ở một thời điểm trong tương lai với mức giá đã xác định trước.
- Hợp đồng tương lai: là phiên bản chuẩn hóa của hợp đồng kỳ hạn, niêm yết và giao dịch trên sở giao dịch chứng khoán.
- Hợp đồng quyền chọn: cho phép người nắm giữ có quyền, nhưng không có nghĩa vụ, mua hoặc bán một loại tài sản cơ sở tại một thời điểm nhất định trong tương lai theo mức giá được xác định trước.
- Hợp đồng hoán đổi: là thỏa thuận giữa hai bên để hoán đổi các dòng tiền phát sinh từ các công cụ tài chính trong tương lai.
Việc giao dịch Hợp đồng tương lai diễn ra tương tự so với giao dịch cổ phiếu. Nhà đầu tư có thể thực hiện giao dịch thông qua giao dịch khớp lệnh hoặc giao dịch thoả thuận.
Các Hợp đồng tương lai sẽ có bảng giá riêng biệt, nhà đầu tư dựa trên kỳ vọng của mình vào xu hướng của chỉ số có thể đặt lệnh và khớp lệnh để tham gia vào Hợp đồng tương lai. Tương tự như cổ phiếu, nhà đầu tư kỳ vọng chỉ số tăng sẽ mua hợp đồng tương lai chỉ số, nhà đầu tư kỳ vọng chỉ số giảm sẽ bán hợp đồng tương lai chỉ số.
